Адамның құқықтары жөніндегі ұлттық орталыққа балалардың құқығы бұзылғаны туралы азаматтардың жүгінуі
Жетім балалар –жалғызбасты ата-анасының немесе екеуiнiң де қамқорлығынсыз қалған 18 жасқа дейінгі тұлғалар.
Ата-анасының қамқорынсыз қалған балалар - келесі жағдайда жалғызбасты ата-анасының немесе екеуiнiң де қамқорлығынсыз қалған 18 жасқа дейінгі балалар:
- ата-анасының қайтыс болуы (жетім балалар);
- ата-аналардың ұзақ мерзiмде болмауы;
- ата-ана құқықтарының шектелуiне немесе олардан айрылуы;
- ата-анасы хабар-ошарсыз кетті деп танылуына, әрекет етуге қабілетсіз (әрекет қабілеттілігін шектеу);
- ата-анасының сырқаттануы;
- қылмыстың жасалуына күдіктілер мен айыпталушыларды күзетпен қамауға алатын орындарында болуы, ата-анасының бас бостандығынан айыру орындарында жазасын өтеуi;
- ата-анасының баласын тәрбиелеуден немесе оның құқықтары мен мүдделерiн қорғаудан жалтаруына, оның iшiнде ата-анасының өз баласын стационарлық үлгідегі тәрбиелеу, емдеу және медициналық-әлеуметтік мекемесiнен алудан бас тартуы;
- заң тәртібімен белгіленген ата-анасының қамқорынсыз қалған балалар деп танылуы.
Мүгедектігі бар тұлға – тұрмыс-тіршілігінің шектелуiне және оны әлеуметтiк қорғау қажеттiгiне әкеп соқтыратын, ауруларға, мертігулерге (жаралануға, жарақаттарға, контузияларға), олардың зардаптарына, кемiстiктерге байланысты организм функциялары тұрақты бұзылып, денсаулығы нашарлаған адам.
Мүгедектігі бар бала – тұрмыс-тіршілігінің шектелуiне және оны әлеуметтiк қорғау қажеттiгiне әкеп соқтыратын, ауруларға, мертігулерге (жаралануға, жарақаттарға, контузияларға), олардың зардаптарына, кемiстiктерге байланысты организм функциялары тұрақты бұзылып, денсаулығы нашарлаған он сегiз жасқа дейінгі адам.
Балаларға арналған интернаттық мекемелер – балалардың тұруы мен оларды ұстау үшін жағдай жасайтын балалар үйі, әлеуметтік-педагогикалық мекемелер, жетім балалар мен ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балаларға арналған мектеп-интернаттар, көмекші мектеп-интернаттар, арнайы жалпы білім беретін мектеп-интернаттар, арнайы емдеу-тәрбиелеу мекемелері және басқа мекемелер.
Адамның құқықтары жөніндегі ұлттық орталыққа балалардың құқығы бұзылғаны туралы азаматтардың жүгінуі
| 2013 | 2014 | 2015 | 2016 | 2017 | 2019 | |
| Жүгінулер қарауға қабылданды, барлығы | 59 | 73 | 63 | 75 | 68 | 42 |
| Қарауға қабылданбады, барлығы | 8 | 8 | 8 | 6 | 6 | 3 |
| оның ішінде: | ||||||
| орталықтың құзыреттілігіне жатпайды | 6 | 3 | 2 | 4 | 3 | 3 |
| құқық бұзушылық деп саналмады | 2 | 5 | 6 | 2 | 3 | - |
| Қаралған жүгінулер, барлығы | 59 | 73 | 63 | 67 | 67 | 39 |
| олардың ішінде: | ||||||
| Адам құқығын бұзушылық деп анықталмады | 31 | 47 | 28 | 42 | 46 | 26 |
| Құқықты мемлекеттік орган қалпына келтірді | 22 | 21 | 21 | 16 | 16 | 6 |
| Өтініш берушінің талаптары қалпына келтірілді, алайда толық емес | 2 | 0 | 9 | 5 | 2 | 6 |
| Құқық бұзушылық анықталды, оларды қалпына келтіру бойынша жұмыс жүргізіліп жатыр | 4 | 5 | 5 | 4 | 3 | 1 |
| Балалар құқық бұзушылығы туралы оң қаралған шағымдар (жұмысқа қабылданғандардың саны, пайызбен) | 47,4 | 35,6 | 55,5 | 37,3* | 30,8 | 33,3* |
* Қаралған өтініштер санынан пайызбен.
Уәкілетті органдардың кәмелетке толмағандардың құқықтарының бұзылуына қатысты шағымдарды қарау нәтижелілігі, %
| жыл | толығымен орындалды | ішінара орындалды | бас тартылды | өтініш берушіге жазбаша түсініктемелер берілді |
| 2020 | 46,0 | 27,0 | 27,0 | - |
| 2021 | 25,9 | 16,1 | 29,0 | 29,0 |
| 2022 | 22,0 | 11,0 | 19,0 | 48,0 |
| 2023 | 24,0 | 5,4 | 8,6 | 62,0 |
* «Бұлтты құжат айналымы» жаңа бағдарламасының енгізілуіне байланысты .
** Толық ақпарат Қазақстан Республикасындағы Адам құқықтары жөніндегі уәкілдің 2020 жылғы қызметі туралы талдамалық есепте қамтылған («Кәмелетке толмағандардың құқықтары бөлімі»): www.ombudsman.gov.kz.